જોવાલાયક સ્થળો
કરમસદ
કરમસદ 22.30 ઉત્તર અક્ષાંશ અને 72.54 પૂર્વ રેખાંશ વચ્ચે આવેલું છે. તે આણંદ – ખંભાત રેલવે લાઈન અને આણંદ – સોજીત્રા નેશનલ હાઇવે પર આવેલું છે. તે સ્વ. શ્રી વિઠ્ઠલભાઈ પટેલ અને “લોહ પુરુષ” શ્રી “સરદાર” વલ્લભભાઈ પટેલની ભૂમિ છે, જે ભારતના મહાન સ્વાતંત્ર્ય સેનાનીઓ અને રાજકારણી છે. કરમસદે સ્વાતંત્ર્ય ચળવળ દરમિયાન નોંધપાત્ર ફાળો આપ્યો છે. તેનું નામ ભારતના ઇતિહાસમાં સોનેરી પત્રોમાં લખાયું છે.આ બહાદુર માણસ સરદાર હતા, તેમણે સ્વતંત્રતાના સંઘર્ષનું માર્ગદર્શન આપ્યું અને દેશને મુક્ત કર્યો અને રાષ્ટ્રની એકતા અને એકતાના રક્ષણ માટે આગળ વધ્યા. “સરદાર” નો જન્મ ખેડા જિલ્લાના નડિયાદમાં ૩૧ ઓક્ટોબર, ૧૮૭૫ ના રોજ થયો હતો. તેમણે બાળપણ કરમસદમાં વિતાવ્યું હતું, જ્યાં તેમની પ્રારંભિક શિક્ષણ અને માવજત પણ થઈ હતી. સરદારનું ઘર કરમસદમાં આવેલું છે.સરદાર પટેલ ટ્રસ્ટ દ્વારા કરોડો રૂપિયાના ખર્ચ પર સરદાર પટેલ અને વીર વિઠ્ઠલભાઈ પટેલના સ્મારક કરમસદમાં ગુજરાતની આ બે વિશાળ વ્યક્તિત્વની ઉજવણી કરવામાં આવી છે.
સરદાર પટેલ યુનિવર્સિટી
વલ્લભ વિદ્યાનગર, એક નવા ટાઉનશિપ કે જે ૬ ચો.કિ.ના વિસ્તારમાં ફેલાયેલો છે તે એક શૈક્ષણિક કેન્દ્ર તરીકે ઉગરી આવ્યો છે. તે ગ્રામ્ય નિવાસી વિશ્વવિદ્યાલય માટે જાણીતું હતું કે જે ગામોને સમૃદ્ધિ સંસ્કૃતિ અને ચરિત્રમાં લાવવામાં આવે છે અને અસંખ્ય સમસ્યાઓનો ઉકેલો આપે છે. આ હેતુથી, ચરોતર વિદ્યા મંદિરની સ્થાપના ૧૯૪૫માં કરવામાં આવી હતી. કરમસદ અને પડોશી ગામોના લોકો દ્વારા દાનમાં લેવાતી જમીન વિકસાવવા યોજનાઓ તૈયાર કરવામાં આવી હતી અને કામ ૧૯૪૭માં ગાંધીજી અને સરદાર પટેલના આશીર્વાદથી શરૂ થયું હતું. આર્ટસ, સાયન્સ, વાણિજ્ય અને એન્જીનિયરિંગ કોલેજો અને વિવિધલક્ષી તકનીકી શાળા જેવા શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ ઝડપથી વિકાસ પામ્યા હતા.સરદાર વલ્લભભાઈ વિદ્યાપીઠ ૧૯૫૫માં બનાવામાં આવી હતી. યુનિવર્સિટી કેમ્પસમાં વિવિધ કોલેજો, પ્રયોગશાળાઓ, ખેતરો, છાત્રાલયો અને સ્ટાફ માટે રહેણાંક મકાનોનો લગભગ ૫૦૦ એકર જમીનનો સમાવેશ થાય છે
આણંદ કૃષિ યુનિવર્સિટી
આણંદ કૃષિ યુનિવર્સિટી (એએયુ) વર્ષ ૨૦૦૪માં ગુજરાત સરકારના સમર્થન સાથે, એક્ટ નં.(૨૦૦૪ ના ગુજરાત ૫), એપ્રિલ ૨૯, ૨૦૦૪ના રોજ આણંદ ખાતે સ્થાપવામાં આવી હતી. ભૂતપૂર્વ ગુજરાત કૃષિ યુનિવર્સિટી (જી.એ.યુ.), સ્વપ્ન સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલ અને ડો. કે.એમ. મુન્શિની સંસ્થા, કૃષિ, બાગાયત ઇજનેરી, પ્રોડક્ટ પ્રોસેસિંગ અને હોમ સાયન્સમાં શિક્ષણ, સંશોધન અને વિસ્તરણ પ્રવૃતિઓમાં ત્રણ પાસાઓમાં ખેડૂતોને ટેકો પૂરો પાડવા માટે એએયુ ની સ્થાપના કરવામાં આવી હતી. અત્યારે અમદાવાદ, આણંદ, દાહોદ, ખેડા, પંચમહાલ, વડોદરા, મહિસાગર, બોટાદ અને છોટાઉદેપુરના નવ જિલ્લાઓમાં કાર્યરત સાત કોલેજો, સત્તર સંશોધન કેન્દ્રો અને છ વિસ્તરણ શિક્ષણ સંસ્થા છે
રાષ્ટ્રીય ડેરી વિકાસ બોર્ડ(NDDB)
નેશનલ ડેરી ડેવલોપમેન્ટ બોર્ડની રચના જળવાયેલ છે કે આપણા દેશની સામાજિક-આર્થિક પ્રગતિ ગ્રામીણ ભારતના વિકાસ પર આધારિત છે
રાષ્ટ્રીય ડેરી વિકાસ બોર્ડને નિર્માતા-માલિકી અને નિયંત્રિત સંગઠનોને પ્રોત્સાહન, નાણા અને સહાય માટે બનાવવામાં આવી હતી. એનડીડીબીના કાર્યક્રમો અને પ્રવૃતિઓ ખેડૂત સહકારને મજબૂત કરવા અને રાષ્ટ્રીય નીતિઓનું સમર્થન કરવા માંગે છે જે આવા સંસ્થાઓની વૃદ્ધિ માટે અનુકૂળ છે. એનડીડીબીના પ્રયાસો માટેના ફંડામેન્ટલ સહકારી સિદ્ધાંતો અને સહકારી વ્યૂહરચનાઓ છે.
IRMA: ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ રૂરલ મેનેજમેન્ટ
ઇરમા ગ્રામીણ વ્યવસ્થાપનની એક અનન્ય સંસ્થા છે. ગ્રામીણ સંચાલન શિક્ષણ અને સંશોધનમાં અગ્રણી શૈક્ષણિક સંસ્થા ગ્રામીણ મેનેજમેન્ટ આણંદ(ઇરમા)ની સ્થાપના, ૧૯૭૯માં સફેદ ક્રાંતિના પિતા વર્ગિસ કુરિયન દ્વારા કરવામાં આવી હતી. તે સર્જનાત્મકતા અને પ્રામાણિકતા સાથે શ્રેષ્ઠતાને અનુસરવા માટે પ્રતિબદ્ધ છે. ઇરમાની અનન્ય તાકાત તેની તમામ પ્રયાસો અને પ્રવૃત્તિઓમાં વિકાસ અને સંચાલન સંકલન કરવાની તેની ચિંતા છે. આ પરિપ્રેક્ષ્ય અન્ય વ્યવસ્થાપન અને ગ્રામીણ વિકાસ સંસ્થાઓ સિવાય ઇરમા(IRMA)નું નિર્માણ કરે છે, જે મોટાભાગે વ્યવસ્થાપન અથવા વિકાસ સાથે સંબંધિત છે પરંતુ બન્ને નહીં. આજે, ઇરમા માત્ર શિક્ષણ અને સંશોધનમાં શ્રેષ્ઠતા ધરાવતી સંસ્થા તરીકે જ નહીં પરંતુ ગ્રામીણ વ્યવસ્થાપનના નવા શિસ્તને સફળતાપૂર્વક બનાવી છે. ભારત અને વિદેશમાં અન્ય સંસ્થાઓ દ્વારા તેના પાથ-બ્રેકિંગ અભિગમનું અનુકરણ કરવામાં આવે છે. વ્યાવસાયિક શિક્ષણ અને વિકાસની અગ્રણી સંસ્થા તરીકે ઇરમાએ તેના વિવિધ કાર્યક્રમો માટે અનન્ય અભ્યાસક્રમ વિકસાવ્યો છે.
અમુલ ડેરી
અમૂલ ડેરી પ્રોજેક્ટ, જે ૧૯૫૫માં જણાવવામાં આવ્યું હતું, ઉત્પાદન દૂધ પાવડર, કન્ડેન્સ્ડ દૂધ અને બાળક ખોરાકનો પ્રથમ ઇન્ડી હતો. તે માખણ, ઘી, કેસીન, પનીર અને બાળકના ખોરાક પણ ઉત્પન્ન કરે છે. આ યુનિયન એક ચૂનો રસ ફેક્ટરી મિશ્રણ પ્લાન્ટ ચલાવે છે અને ભેંસ માટે ફોલ્ડર તરીકે સભ્યોને ગુણવત્તાની કપાસના બીજ પૂરા પાડે છે અને કેન્દ્રો જાળવે છે. ઉદ્યોગ માટે તાલીમ કર્મચારીઓની બાજુમાં પોલોન મોડેલ ડેરી ૧૯૨૯થી કામ કરે છે. એ.ડી. ડિપ્લોમાં કોર્સ માટે ડિગ્રી માટે ડેરી કોલેજ પણ આણંદમાં સ્થાપવામાં આવી છે. આણંદમાં બનાવવામાં આવતા પાપડ ગુજરાતનાં ઘણાં ભાગોમાં મોકલવામાં આવે છે. આણંદ માત્ર રાજ્યના જ નહીં પણ દેશના ડેરી ઉદ્યોગોમાં ખૂબ મહત્વનો ફાળો ધરાવે છે.
સંતરામ મંદિર
૨૨-૪૨ અક્ષાંશ અને ૭૩.૭ પૂર્વ રેખાંશ પર સ્થિત રેલવે લાઈન અને નડિયાદ-ડાકોર હાઇવે , ઉમરેઠ, આણંદ, ગોધરા પર આવેલું છે. એકવાર તે જૈન સંસ્કૃતિનું પવિત્ર સ્થળ માનવામાં આવતું હતું. વૈદિક કર્મ-કાંડ, સાધક, કથકરો, શિલ્પીઓ, જ્યોતિષીઓ, અગ્નિહોટ્રીસ, વિદ્વાન વિદ્વાનો, ચિત્રકારો, રાજદ્વારીઓ, વેપારીઓ, ધિરાણકર્તાઓ, વિવેચકો, પટ્ટાઓ, નાગરિક, નગરપાલિકા વગેરે. જેણે નગરની સંસ્કૃતિ અને સમૃદ્ધિની સમૃદ્ધિમાં ફાળો આપ્યો.
વડતાલ
સ્વામિનારાયણ સંપ્રદાય ઉદ્ધવ સંપ્રદાય તરીકે શરૂ થયું અને રામાનંદ સ્વામીની આગેવાની હતી. ૧૭૯૯માં, સ્વામિનારાયણ, જેને નીલકંઠ વર્ણી તરીકે ઓળખવામાં આવતા હતા, ઉદ્ધવ સંપ્રદાયમાં તેમના ગુરુ, રામાનંદ સ્વામી દ્વારા સંન્યાસ (સાધુ) તરીકે શરૂ કરવામાં આવ્યું અને “સહજાનંદ સ્વામી” નામ આપવામાં આવ્યું. ૨૧ વર્ષની ઉંમરે, નીલકંઠ વર્ણીને રામાનંદ સ્વામીના આશીર્વાદ સાથે ઉદ્ધવ સંપ્રદાય તરીકે ઓળખાતા સંપ્રદાયના નેતૃત્વ અપાયું હતું, જેમણે તેમની મૃત્યુ પહેલાં જ તેમને ધાર્મિક પંથકના પર અંકુશ આપ્યો હતો. રામાનંદ સ્વામીના અવસાનના ચૌદ દિવસ પછી, નિલકંઠ વર્ણી, જેને હવે સહજાનંદ સ્વામી તરીકે ઓળખવામાં આવે છે, ફનેની નગરમાં અનુયાયીઓનું એક વિશાળ સંમેલન યોજાયું હતું. આ મીટિંગ દરમિયાન સ્વામીનારાયણએ “બધા મંત્રોના પિતા” તરીકે ઓળખાવ્યા તે રજૂઆત કરી હતી, અને પછી તે સ્વામિનારાયણ તરીકે જાણીતા હતા. એ નોંધવું જોઈએ કે ત્યાં કોઈ સ્વામી ન હતો કે જેમણે તે સમયે તેના અનુગામી અથવા આદર્શ ભક્ત તરીકે નિમણૂક કરી હતી. આ નામ સંપૂર્ણ અને સંપૂર્ણ રીતે એક સંપ્રદાય, સ્વામિનારાયણ માટે છે.
સોજીત્રા
એકવાર તે ખંભાત નજીક આવેલું એક નગર ગામ હતું. જ્યારે ખંભાત મહી સાગરના સંગમ પરનો મોટો બંદર હતો, ત્યારે ખંભાતથી ઊભરી રહેલો હાઈવે સોજીત્રાથી દૂર દૂરના જમીનો સુધી પહોંચ્યો. આનાથી સોજીત્રાને એક મહત્વપૂર્ણ ઔદ્યોગિક કેન્દ્ર બનાવવામાં આવ્યું હતું. તે ઉદ્યોગપતિઓ, નાણાં ધીરનાર અને પ્રસિદ્ધ કસબીઓના કેન્દ્ર હતા. તળાવો (કુંડ), પગથિયાં, જૈન મંદિરો, બુદ્ધ મૂર્તિઓ, ગામના મસ્જિદ હજુ પણ તેના ભવ્ય ભૂતકાળ અને પ્રાચીનકાળની ઝાંખી આપે છે. પુરાતત્વવિદો અનુસાર તળાવની ઉત્ખનન દરમિયાન મળેલી મૂર્તિઓ ગામના અસ્તિત્વને બીજા સદી બીસી તરીકે ઓળખે છે
હનુમાનજી મંદિર લાંભવેલ
બોરીઆવીથી બે ત્રણ કિલોમીટર દૂર આવેલું લાંભવેલ ગામમાં હનુમાનજીનું એક વિશાળ મંદિર છે. તે ખૂબ જ લોકપ્રિય છે અને લોકો શનિવારે દૂર-દૂરથી આ સ્થળે હનુમાનજીના “દર્શન” માટે આવે છે. “કાલિ ચૌદશ” પર અહીં એક વિશાળ મેળો યોજવામાં આવે છે.
આણંદ (બોરીઆવી): વૈજનાથ મહાદેવનું શિવ મંદિર છે. જે સતી જીતાબાને સમર્પિત મંદિર છે કે જેઓ અહીં સતી બન્યા હતા.
બોચાસણ
૨૨.૨૪ ઉત્તર અક્ષાંશ અને ૭૨.૫૦ પૂર્વ રેખાંશ વચ્ચે સ્થિત છે.
બોચાસણ સ્ટેશન ભાદરણ-નડિયાદ અને વલસાડ-કઠાણા ના રેલવે લાઈન પર સ્થિત છે. તે સંવત ૧૩૫૨માં અસ્તિત્વમાં હોવાનું માનવામાં આવે છે. તે તેનું નામ બુચેશ્વર મહાદેવ પરથી આવ્યું છે. રાષ્ટ્રીય ચળવળ દરમિયાન, આ ગામે એક અગ્રણી ભૂમિકા ભજવી હતી “હૈદિયાવેરા” સામેના સંઘર્ષ દરમિયાન અહીં એક શિબિર સ્થાપવામાં આવી હતી. આ ગામડાઓએ કરવેરા ચુકવવાનો ઈનકાર કર્યો હતો અને શમીયાન ઊભું કરીને અન્ય ગામમાં રહેતા હતા. વલ્લભ વિદ્યાલય ચરોતરમાં મૂળભૂત શિક્ષણ (તાલીમ) આપવા માટે એક જાણીતી સંસ્થા છે આ “વિદ્યાલય” ગુજરાત વિદ્યાપીઠ, અમદાવાદની શાખા તરીકે કામ કરે છે. બોચાસણ શ્રી રવિશંકર મહારાજ માટે “કર્મભૂમિ” (કર્મની જમીન) છે, જેમણે અહીં પોતાનું જીવન સામાજિક કાર્ય માટે સમર્પિત કર્યું છે.
શ્રી સિકોતર માતા મંદિર – રાલેજ, ખંભાત
વહાણવટી સિકોતર માતાનું મંદિર રાલેજ ગામ ખંભાતનગરથી ૭ કિમી દૂર આવેલું છે. દરિયાકિનારેથી કેટલાક મીટરના અંતરે સિકોતર માતાનું મંદિર એક મનોહર પવિત્ર સ્થળ છે.
દંતકથા કહે છે કે પાછલા સમયમાં જ્યારે જહાજો તેમના માર્ગથી ગુમ થતા, ત્યારે તેઓ વહાણવટી માતાની પ્રાર્થના કરતા અને થોડા જ સમય પછી, તાંબાના સ્તંભ પર દીવો પ્રગટાવતા અને પછી જે દિશાઓ તરફ જવાનું હોઈ તે દિશામાં જહાજો સુરક્ષિત રીતે ચાલતા.
બીજી વાત એ છે કે, નવરાત્રીના સમય દરમિયાન સિકોતરમાતા ગરબા રમવા માટે આવતી હતી. માતાની આંગળીઓનો અવાજ એટલો શક્તિશાળી હતો કે નજીકનાં ગામોમાંના ખેડૂતો સરળતાથી સાંભળી શકતા હતા.